ZESPÓŁ BADAŃ
NAD FILOZOFIĄ ANTYCZNĄ I HISTORIĄ ONTOLOGII

Kierownik - dr hab.SEWERYN BLANDZI, prof. nadzw.

dr hab. Danilo Facca, prof. nadzw.
dr hab. Zbigniew Król, prof. nadzw.

dr Wojciech Wrotkowski

Kooperacja:
dr hab. Jan Bigaj, prof. Adam Drozdek (Pittsburgh), dr Marcin Komorowski, dr Leszek Skowroński (Hastings), dr Jacek Ruszczyński, prof. dr hab. Jerzy Wojtczak

Powołany formalnie w roku 2002 Zespół prowadzi badania, dotyczące fundamentów filozofii oraz historii jej pojęć i kategorii na podstawie oryginalnych greckich i łacińskich źródeł. Hermeneutyka problemów platonizmu i arystotelizmu jest zadaniem priorytetowym.

Działalność Zespołu ma charakter dwupoziomowy:

I. Poziom analityczny (podstawowy) obejmuje badania systematyczne, historyczno-genetyczne:

1. Nowe tłumaczenie, analizę oraz interpretację tekstów filozoficznych:
- myśl presokratejska (Heraklit, Parmenides, Anaksagoras, Gorgiasz);
- późne dialogi Platona (Parmenides, Sofista, Fileb, Alkibiades) i starożytne komentarze na ich temat;
- Metafizyka i Etyka nikomachejska Arystotelesa;
- Platon, Ksenokrates, Speuzyp i dzieje platonizmu w świetle zachowanych pism komentatorów dzieł Platona i Arystotelesa (Aleksander z Afrodyzji, Syrian, Proklos, Asklepios, Simplikios);
- komentarz Porfiriusza do Parmenidesa Platona (nowa edycja, przekład i komentarz);
- Mariusz Wiktoryn i pierwsza łacińska metafizyka;
- Proklos, Teologia platońska.

2. Metafilozoficzna refleksja późnego antyku (Eliasz, Dawid);
- Eliasz, Prolegomena do filozofii (przekład i komentarz).

3. Metafizyka światła (Pseudo-Dionizy, Św. Grzegorz Palamas).

4. Grecka matematyka i filozofia matematyki; ontologiczne podstawy starożytnej harmoniki:
- rozwój starożytnych teorii proporcji;
- Boecjusz, De institutione musica (przekład i komentarz).

5. Opracowanie słownika pojęć filozofii greckiej.

6. Greckie teorie duszy, umysłu i jaźni (presokratycy, Platon, Arystoteles, Teofrast, Aleksander z Afrodyzji, Porfiriusz, Temistios, Simplikios, Olimpiodor).

II. Plan metafilozoficzny, w którym rozważana jest:

1. Problematyka prawdy ontologicznej w myśli antycznej (Parmenides, Gorgiasz, Platon, Arystoteles, Sekstus Empiryk) oraz jej nowożytne nawiązania, parantele i konsekwencje (G. Leibniz, B. Spinoza, B. Bolzano, G. Frege, E. Husserl, M. Heidegger).

2. Problem przeobrażenia się metafizyki w ontologię; geneza nowożytnego pojęcia bytu.

3. Historia ontologii, metafizyki i epistemologii w nieznanych bądź niedopracowanych dotąd aspektach:
- greckie inspiracje nowożytnej metafizyki XVII/XVIII wieku: stosunek Leibniza do presokratyków, platonizmu, arystotelizmu i neoplatonizmu;
- heterogeniczne elementy myśli arabskiej w metafizyce zachodniej i nowożytnej ontologii;
- dialektyka Platona a dialektyka Hegla;
- stosunek Heideggera do: myśli średniowiecznej (Duns Szkot), metafizyki XVI/XVII wieku (Suarez i druga scholastyka) i nowożytnej ontologii;
- formowanie się nowożytnego platonizmu semantycznego (semantycznego realizmu): B. Bolzano, H. Lotze, G. Frege, H. Rickert, E. Lask, E. Husserl, J.N. Findlay;
- komparatystyczne studia nad platonizmem i fenomenologią;
- koncepcja filozofii teoretycznej, status ontologii i metafizyki jako nauki, problematyka ostatecznego ugruntowania wiedzy o świecie w filozofii starożytnej i nowożytnej;
- znaczenie myśli greckiej dla pojmowania filozofii jako punktu odniesienia przy ocenie nowożytnych i współczesnych stanowisk filozoficznych.

Egzemplifikacje działań tego typu są prezentowane w monograficznych tomach na łamach m.in.:

- „Przeglądu Filozoficznego”:
1997, VI (3/23): „Ku czci Juliusza Domańskiego”.
1999, VIII (2/30): „Ku czci Barbary Skargi”.
2000, IX (4/36): „Z historii ontologii i metafizyki”.
2001, X (2/38): „Z filozofii presokratejskiej”.
2002, XI (3/43): „Z filozofii starożytnej i średniowiecznej”.
2005, XIV (2/54): „Z hermeneutyki problemów filozofii”.
2007, XVI (1/61): „Z hermeneutyki problemów filozofii”.

- „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”, 2009-2014.

W serii wydawniczej: „Studia z filozofii systematycznej” pod red. S. Blandziego (Wydawnictwo IFiS PAN) ukazały się studia:
B. Duszyńska, Zasady somatologii stoickiej, 2002.
E. Berti, Wprowadzenie do metafizyki, 2002.
S. Blandzi, Platoński projekt filozofii pierwszej, 2002.
J. Christensen, Esej o jedności filozofii stoickiej, 2004.
E. Severino, Powrót do Parmenidesa, 2005.
H.-G. Gadamer, Początek filozofii, 2005.
E. Cassirer, Mit państwa, 2005.
P. Floreński, Sens idealizmu, 2009.
A. Drozdek, Greccy filozofowie jako teolodzy, 2011.
W. Hanuszkiewicz, Filozofia Hermanna Cohena w perspektywie sporu o jedność metody transcendentalnej, 2011.
ks. J. Jagiełło, Niedokończony spór o antropologię filozoficzną (Heidegger-Plessner), 2011.
S. Blandzi, Między aletejologią Parmenidesa a ontoteologią Filona, 2013.
P. Parszutowicz, Filozofia jako krytyka poznania. Wprowadzenie do transcendentalizmu Ernsta Cassirera, 2013.

W serii wydawniczej: „Hermeneutyka problemów filozofii” pod red. S. Blandziego (Wydawnictwo Rolewski, Toruń) ukazały się:
J. Bigaj, Zrozumieć metafizykę, t. 1: Rozszyfrowanie dzieła zwanego Metafizyką Arystotelesa, cz. 1: 2004; cz. 2: 2005.
Z. Król, Platon i podstawy matematyki współczesnej. Pojęcie liczby u Platona, 2005.
A. Banaszkiewicz, Byt i pojęcie. Prolegomena do metafizyki, która usiłowała wystąpić jako nauka, 2005.
A. Banaszkiewicz, Rozum i doświadczenie. Wprowadzenie do dogmatyzmu w teorii poznania, 2005.
T. Śliwiński, Ratio et physis. Fizyka teoretyczna Kartezjusza jako realizacja projektu mathesis universalis, 2005.
P. Łukowski, Paradoksy ostrości i niezmienności, 2007.
P. Łukowski, Paradoksy nieostrości i zmiany, 2008.
W. Wrotkowski, Jeden wieloimienny. Bóg Heraklita z Efezu, 2008.
K. Łapiński, Wizerunek mędrca w starszej szkole stoickiej, 2008.
D. Burakowski, Ontologia pitagorejska w świetle nauki harmoniki: perspektywa boecjańska, 2008.
T. Bartel, Prawda i byt. Ujęcie prawdy ontycznej w Quaestio disputata de veritate św. Tomasza z Akwinu, 2008.
J. Rolewski, Kant, Hegel, Husserl. Problemy transcendentalizmu, 2008.
D. Łukasiewicz, Sąd i poznanie w fenomenologii Edmunda Husserla, 2008.
R. Michalski, Antropologia mimesis. Studium myśli Waltera Benjamina i Theodora W. Adorna, 2008.
A.T. Nowak, Paideia w procesie formowania europejskiej kultury muzycznej, 2010.
K. Najdek, Cytat jako figura myśli. Z retoryki filozoficznej Hamanna i Benjamina, 2010.
D. Piętka, Prawda i fałsz w filozofii języka Platona, 2011.
L. Skowroński, Ku nowej hermeneutyce Etyki nikomachejskiej Arystotelesa, 2014.
W. Kwiatkowski, Ethos i medycyna: hermeneutyczne rozważania o sztuce leczenia – interpretacja wybranych zagadnień etyki medycznej, 2014.

W serii wydawniczej „Fundamenta. Studia z historii filozofii” (Wydawnictwo Antyk, Kęty) pod red. S. Blandziego i M. Olszewskiego ukazały się w latach 2002-2004 takie prace poświęcone myśli antycznej jak:
K. Albert, Wprowadzenie do filozoficznej mistyki, 2002.
H.-G. Gadamer, Idea dobra w dyskusji między Platonem i Arystotelesem, 2002.
W. Beierwaltes, Platonizm w chrześcijaństwie, 2003.
P. Hadot, Plotyn, albo prostota spojrzenia, 2004.

W ramach IFiS PAN Zespół ściśle współpracuje z Zakładem Teorii Poznania i Filozofii Nauki (od roku 2001 prowadzimy wspólnie ogólnopolskie seminarium pt. „Filozoficzne problemy podstaw wiedzy”), jak również z wieloma ośrodkami uniwersyteckimi, zarówno w kraju, jak i za granicą (Ateny, Florencja, Grenoble, Kopenhaga, Pittsburgh, Tybinga). W ramach ukonstytuowanego przez kierownika Zespołu „Polskiego Towarzystwa Filozofii Systematycznej” od roku 2000 odbywają się corocznie ogólnopolskie konferencje naukowe, poświęcone systematycznej analizie problemów filozofii.

Adres:
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
00-330 Warszawa, ul. Nowy Świat 72, pokój 105
tel. 22 657-27-65, fax 826-78-23