ZAKŁAD
SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO

Kierownik  - dr hab. Dariusz Gawin, prof. nadzw.

Piotr GLIŃSKI, prof. dr hab.,
dr Galia Chimiak 
dr  Artur Kościański (odpowiedzialny w Instytucie za sprawy Archiwum Danych Społecznych),

Zakład Społeczeństwa Obywatelskiego jest niekwestionowanym pionierem w dziedzinie badań nad społeczeństwem obywatelskim i sferą publiczną w Polsce. Od ponad trzydziestu lat w Zakładzie prowadzone są studia podstawowe nad społecznymi, kulturowymi filozoficznymi i politycznymi aspektami społeczeństwa obywatelskiego oraz związanymi z nim zagadnieniami (dialogiem obywatelskim, politykami publicznymi, spójnością społeczną i innowacjami społecznymi). Przykładami tych analiz były badania nad teoretycznymi (także filozoficznymi) podstawami praktyki obywatelskiej w Polsce począwszy od późnych lat 50, badania z zakresu historii idei i filozofii społeczeństwa obywatelskiego (m.in. Pięć tekstów o społeczeństwie obywatelskim(P.Ogrodziński; 1991) oraz badania nad aktywnością obywatelską zapoczątkowane w roku 1980 i zintensyfikowane po upadku komunizmu. Przedmiotem tych badań były w szczególności: organizacje pozarządowe, nowe ruchy społeczne, kapitał społeczny (zaufanie społeczne), pozainstytucjonalne formy aktywności obywatelskiej, kapitał kulturowy liderów organizacji obywatelskich, przedsiębiorczość społeczna, społeczne wykluczenie, rola nowych technologii informacyjnych w kształtowaniu praktyk obywatelskich, innowacje społeczne, rola organizacji pozarządowych we wspomaganiu międzynarodowej współpracy rozwojowej itp.

Problematyka badań nad obywatelskością realizowanych w Instytucie była również ujmowana w aspekcie porównawczym, tj. między-krajowym i międzykulturowym. Zakład rozwija także własną metodologię badań nad społeczeństwem obywatelskim, która uwzględnia podejścia jakościowe i ilościowe oparte na nowoczesnych technikach analizy statystycznej. Podejmowaliśmy także studia nad wskaźnikami obywatelskości w badaniach społecznych (analizy trafności teoretycznej i ich empirycznej rzetelności). Badania empiryczne i wieloletnie konwersatoria organizowane przez Zakład – angażujące zarówno badaczy, jak i praktyków działających w organizacjach obywatelskich – zawsze opierały się na zasadzie badań uczestniczących (ang. Action research icivicdialogue).

Plonem tych prac były publikacje książkowe m.in. Wielki zwrot. Ewolucja lewicy i odrodzenia idei społeczeństwa obywatelskiego 1956-1976(D.Gawin 2013), Globalizaja a rozwój: szanse i wyzwania dla Polski (Chimiak, Fronia 2012), Rozdroża idei i praktyki społeczeństwa obywatelskiego(Kościański, Misztal red. 2012), Społeczeństwo obywatelskie. Między ideą a praktyką(Kościański, Misztal red. 2008); Style działania organizacji pozarządowych w Polsce: grupy interesu czy pożytku publicznego?(Gliński 2006), How Individualists Make Solidarity Work (Chimiak 2006), Civil Society in the Making(Gliński, Gawin red. 2005), Teorie wspólnotowe a praktyka społeczna.Obywatelskość, polityka, lokalność (Gawkowska, Gliński, Kościański red 2005); Samoorganizaja społeczeństwa polskiego – III sektor i wspólnoty lokalne w jednoczącej się Europie(Gliński, Lewenstein, Siciński red. 2004). Badacze społeczeństwa obywatelskiego w naszym Zakładzie mają duże doświadczenie w kształceniu nowych kadr badawczych, zarówno na poziomie magisterskim, jak i doktorskim. Zważywszy na enklawowy charakter społeczeństwa obywatelskiego w Polsce i fakt, że ciągle jest ono w fazie kształtowania się, konieczne są dalsze studia nad rozwojem sektora i poza-instytucjonalnych praktyk obywatelskich. Ważne w tym podejściu będzie badanie charakteru i przejawów innowacji społecznych w zakresie szeroko pojętej governance i nowych polityk publicznych.

Badacze z Zakładu zajmujący się obywatelskością są również aktywnie zaangażowani we współpracę międzynarodową. Obejmuje ona udział i organizację konferencji w Polsce i za jej granicą, a także tworzenie i udział w konsorcjach naukowych powołanych do aplikowania o granty badawcze w ramach FP7 w latach 2010, 2011 i 2012. Realizowali oni też badania w minionych programach europejskich FP5 i FP6. IFIS PAN w zakresie analiz społeczeństwa obywatelskiego ma także wiele doświadczeń obejmujących współpracę z Chinami, Tajwanem, Wietnamem i Mongolią. Badacze z Zakładu byli gościnnie wykładowcami uniwersytetów w Irlandii i na Tajwanie.

Realizowane w IFiS PAN badania są także od lat zorientowane na tworzenie wiedzy bezpośrednio aplikowalnej do praktyki społecznej (np. w zakresie reformy polskiego sektora obywatelskiego; vide: Idealna wizja polskiego sektora obywatelskiego, Gliński „Trzeci Sektor” nr. 26, 2012).

Adres: Instytut Filozofii i Socjologii PAN,
00-330 Warszawa, ul. Nowy Świat 72, pokój 238,
tel. 657 28 52, fax.: 826 78 23