SOCJOLOGIA

Prace realizowane w pionie socjologicznym IFiS PAN reprezentują trzy główne obszary badawcze. Pierwszym są badania instytucjonalnych i aksjologicznych podstaw demokracji, obejmujące również badania nad instytucjami i procesami szeroko rozumianej instytucjonalizacji różnych sfer życia. Na liście realizowanych tematów znajdują się: (i) procesy transformacji (ich dynamika i bezpośrednie konsekwencje dla kondycji społeczeństwa), (ii) kształtowanie się i utrwalanie posttransformacyjnego ładu społecznego, (iii) problemy integracji europejskiej, (iv) teoria współczesnego społeczeństwa obywatelskiego, (v) społeczne, polityczne i kulturowe uwarunkowania dyskursu publicznego na poziomie lokalnym i makrospołecznym (narodowym i państwowym) oraz (vi) różne formy oddolnych mechanizmów procesu demokratyzacji. Drugim szerokim obszarem badawczym jest problematyka struktury społecznej i nierówności w kontekście zmian ustrojowych. Badania prowadzone są w kilku nurtach, koncentrujących się zarówno na klasycznych problemach stratyfikacji społecznej, jak ewolucja wzorów uwarstwienia, problematyka barier klasowych i nierówności płci, jak również nowych zjawisk, dotyczących zmian dokonujących się pod wpływem mechanizmów rynkowych, kulturowego wymiaru ubóstwa, rozpatrywanego pod hasłem „polskiej biedy”, i tworzenia się nowych pól deprywacji społecznej ze szczególnym uwzględnieniem możliwości wyłaniania się polskiego wariantu anglosaskiej underclass i klasy średniej. Trzeci obszar dotyczy kultury. Przedmiotem analiz są przede wszystkim „kulturowe aspekty transformacji ustrojowej”, obejmujące zagadnienia: (i) destrukcji więzi społecznych, rozpadu tradycyjnych wzorów tożsamości i tworzenie się więzi nowego typu, (ii) wyłaniania się nowych zasad porządkowania społecznego świata, (iii) nowych form samookreślenia (w skali jednostkowej i grupowej). Osobny nurt podejmuje rozwijane w socjologii światowej zagadnienia dotyczące tempa, zasięgu i konsekwencji procesów globalizacji dla Polski. W latach 2000–2002 Instytut był uczestnikiem międzynarodowego programu „Social Sciences Infrastructure Network in a Growing European Community”. Program ten, obejmujący instytuty naukowe z Francji, Niemiec, Holandii i kilku innych krajów, realizowany był w ramach 5. Programu Ramowego przez Komisję Europejską. Należy podkreślić, że od 2002 roku IFiS PAN jest również uczestnikiem i realizatorem międzynarodowego badania „European Social Survey” (ESS). Jest to najnowsze z realizowanych obecnie międzynarodowych przedsięwzięć w dziedzinie badań surveyowych, obejmujące 24 kraje. ESS sponsoruje European Science Foundation, a jego celem jest systematyczne dostarczanie danych dotyczących zjawisk społecznych w krajach europejskich pod kątem procesów integracji. Badaniom merytorycznym towarzyszy refleksja metodologiczna. W Zespole Studiów nad Metodami i Technikami Badań Socjologicznych powstają opracowania koncentrujące się na wprowadzaniu nowych technik badań terenowych i analizy danych, identyfikacji błędów i oszacowaniu ich wpływu na wartość danych oraz na sposobach doskonalenia pracy ankieterów. IFiS PAN jest wydawcą trzech czasopism socjologicznych, z których „Studia Socjologiczne” i „Ask. Społeczeństwo, Badania, Metody” mają zasięg ogólnopolski, natomiast „Sisyphus. Social Studies” jest pismem anglojęzycznym przeznaczonym dla zagranicznego odbiorcy.